Herby Rawicz i Gozdawa
Początki szlacheckich rodów wywodzących się z terenów Mazowsza, a tym bardziej Podlasia giną w mrokach dziejów. By sięgnąc do najstarszej historii rodzin rycerskich należy zbadac jakimi posługiwali się herbami i gdzie zostawili po sobie ślad w postaci nazw miejscowości, które zawierają częśc składową ich późniejszego nazwiska.
Co się tyczy Ołdakowskich historycy zajmujący się tą problematyką przypisują im dwa herby rycerskie. Są nimi: Rawicz, względnie jego odmiana zwana Niedźwiadą i Gozdawa. Przyporządkowuje się w ten sposób ich daną przynależnośc do rodów pieczętujących się tymi klejnotami szlacheckimi w średniowieczu.
Rawicz vel Rawa lub Niedźwiada jak go opisują heraldycy przedstawia „W polu złotym pannę w czerwonej sukni z rozpuszczonymi włosami w koronie złotej, na niedźwiedziu czarnym kroczącym. W klejnocie nad hełmem w koronie pół niedźwiedzia czarnego wspiętego z różą czerwoną w łapie, między rogami jelenia”.
Pośród bardziej znanych z kart dziejów postaci posługujących się tym herbem wymieniani są m.in.: Prandota z Michowa – kasztelan sandomierski (1306), Krystyn z Ostrowa ochmistrz dworu królowej (1387), Męcyn z Konina „wojewoda” lwowski (1394), ale także Krystyn z Ostrowa kasztelan krakowski (1419), Warsz z Ostrowa kasztelan zawichojski (1438), Mikołaj biskup kamieniecki (1455) i Grot z Ostrowa podkomorzy lubelski (1466). Herbarz szlachty polskiej Sławomira Górzyńskiego i Jerzego Kochanowskiego z ilustracjami Adama Jońca wśród kilkudziesięciu rodzin wymienia również Ołdakowskich przy klejnocie Rawicz. Wzmiankuje też, że najbardziej rozpowszechniony ów klejnot był pośród rodzin zamieszkały niegdyś w ziemi krakowskiej i sandomierskiej. A Bartosz Paprocki, historyk z XVI w. tak opisuje legendarne dzieje herbu i rodzin z nim zwiazanych:
„Przyniesion z Czech do Polski, o czem świadczą wszystkie historye, za panowania Bolesława Chrobrego. O przodkach tej familii pisze Długosz… Kochan książę w Czechach, który potem do Polski z potomstwem przyszedł za panowania Bolesława roku 1003, wspomina Kromer w księgach trzecich, dla tego że zawsze był życzliwy ze wszystką familią Polakom. I wiele ich znowu do Polski przyszło w roku 1106. Ta familia naprzód osady i opatrzenie brała w rawskim województwie, i wiele tam miast i wsi osadzili, na których wiele potomstwa (zostawili). Byli czterej bracia: Prandota, Goworek, Grot i Wars…”
Heraldycy wspominają też o tym, że niektórzy Ołdakowscy używali za czasów I Rzeczpospolitej również herbu Gozdawa. Nie wiemy, czy był to odrębny ród, czy linia boczna Ołdakowskich Rawiczów, która przez pomyłkę w wiekach późniejszych obrała inny klejnot szlachecki. Gozdawa, vel Gozdowa, lub Gozdow, czy zwana też Gozdzie a nawet Smora, zaliczany jest do polskich herbów szlacheckich. Historycy rozróżniają tu cztery podstawowe odmiany tego herbu, a klejnot wiąże się ze słynnym wojewodą płockim Krystynem, skazanym najprawdopodobnie, niewinnie przez księcia mazowieckiego Konrada na śmierc w 1221 r.
