POCZATKI RODU OLDAKOWSKICH
Niektórzy skłonni są upatrywac w pochodzeniu legendarnych protoplastów Ołdakowskich korzeni czesko – morawskich, a nawet pośrednio poprzez przynależnośc lenno rycerską –węgierskich. Jednak nie mamy na to żadnych konkretnych dowodów, a pierwsze z nich jasno wskazują na pochodzenie mazowieckie – polskie. Jako raczej ciekawostkę należy podac hipotezę o pochodzeniu morawskim protoplasty Ołdakowskich i nie zmienia tego zasadniczo próba powiązania Ołdakowskich z żyjącym w pierwszej połowie XV w. niejakim Stanisławie z „Ołomońca”, który pisał się w 1454 r. z Węgrowa, a który otrzymac mógł te dobra jako nadane przez Kazimierza Jagiellończyka. Według jednych jego wnukiem miał być Paweł „Holdak de Wagrowo”, czyli Paweł Ołdak dziedzic węgrowski, według innych był on synem Wawrzyńca, brata żony Stanisława z Ołomońca. Co pozwala przypuszczac, że żona naszego „Morawianina” była z domu Ołdakowska i na przełomie XV/XVI w. dobra węgrowskie znalazły się chwilowo w posiadaniu Ołdaków – Ołdakowskich herbu Rawicz, by potem przejść w ręce litewskich Kostewiczów. Niektórzy wręcz dzięki niedźwiedziowi z klejnotu Rawicz Ołdakowskich wyjaśniają skąd w herbie miasta Węgrowa obok Radziwiłłowskich Trąb pojawiła się postac niedźwiedzia. Żoną owego Pawła Ołdaka była Katarzyna córka Wojciecha Kostki Skibniewskiego, z którą ten miał jedynie córkę Małgorzatę zwaną Maryną przyszłą małżonkę możnego litewskiego bojara Janusza Kostewicza.
„Polska Encyklopedia Szlachecka” wzmiankuje ród Ołdaków vel Ołdakowskich, sugerując nawet ich powiązania z rodzinami Łętowskich (Łętów łomżyński), Świerzbińskich (Świerzbienie bielsko-podlaski) czy Wolskich (Wola Kotowa sandomierskie). Przydaje im herb Rawicz z którym przedstawiciele tej rodziny pojawiali się w dokumentach z 1500, 1837-39 oraz 1848, 1852-53 i 1854 r. jako odniesienie geograficzne gniazda rodowego przydaje im okolicę Ołdak ostrowski, a umiejscawia ich gałęzie rodzinne na Mazowszu, Ziemi Witebskiej i Podlasiu. To stąd według tego źródła jedna z gałęzi „Wolskich od swego dziedzictwa wsi Ołdaki w ziemi nurskiej brac miała nazwę Ołdak, a następnie wzięła nazwisko Ołdakowski. Ligitymując się ze szlachectwa członkowie tej rodziny pisali się Ołdakowskimi”. Nie należy jednak wykluczac, Ci pisali się naprzemiennie tj. raz Wolskimi innym razem Ołdakowskimi w zależności od swoich włości, by ostatecznie pozostac przy nazwisku Ołdakowski. „Encyklopedia” wspomina także Ołdakowskich herbu Gozdawa (1550), których wymienia hrabia Uruski i przydaje im za gniazdo Ołdaki w Ziemi Zaroczymskiej. Ci Ołdakowscy wzmiankowani są z dokumentów 1576 r. kiedy to Jan Ołdakowski płacił podatek z dóbr Ołdaki Większe i Mniejsze. Następnie z 1666 r. tu niejaki Jakub Ołdakowski był podstarostą różańskim i makowskim. W 1669 r. elektorem z ziemi ciechanowskiej i z tej rodziny był Franciszek Ołdakowski, jak również Wawrzyniec Ołdakowski miecznik różański i podsędek. Do nich zaliczają się też Antoni Ołdakowski burgrabia zakroczymski (1711) i Felicjan Ołdakowski cześnik zakroczymski (1742).
Ołdakowscy herbu Rawicz wymieniani są jako ród z XV/XVI w. ziemiańsko – szlachecki osiedlony w dzielnicy mazowiecko – podlaskiej według zestawienia sporządzonego przez przedwojennego historyka Józefa Krzepela.
Znany genealog i historyk Ignacy Kapica Milewski tak pisał o nich: „Dom Ołdakowskich herbu Rawicz, dobra Ołdaki w ziemi nurskiej, powiecie nurskim, parafii Andrzejewskiej, Ołdaki Połomyja i Ołdaki Grodzisko, oraz w tymże powiecie, parafii czyżewskiej Ołdaki Magna Brok”. W 1482 r. książę mazowiecki Bolesław wystawił dokument w którym wzmiankował Ołdakowskich m.in. Jana, Pawła, Stefana, Piotra, Mikołaja Klemensa i Bogusława z Ołdaków. Tu też występują: Rosłan z Borowej Woli. Jest też wzmianka o Łętowie Ołdakach w powiecie nurskim, ale Milewski podaje: „Ten dom Ołdakowskich pochodzi z domu Wolskich herbu Rawicz używającego(i dalej) Ołdakowscy z ziemi nurskiej przenieśli się do ziemi bielskiej, gdzie dobra rozmaite i urzędy różne posiadali i posiadają, a ich dawne nazwisko Ołdak, i z tegoż samego domu teraźniejszymi czasy Melchior Ołdakowski sędzia ziemiański ziemi bielskiej posłem na sejm grodzieński, a Stanisław Ignacy Ołdakowski podstarostą i sędzią grodzkim wąssowskim, stryj rodzony wyżej wspomnianego Melchiora Ołdakowskiego”.
Milewski utrzymuje również, że „Dom Świerzbińskich herbu Rawicz. Jedenże z domem Ołdakami, czyli Ołdakowskimi i Woźnieńskimi” jako ich dobra wskazując Świerzbienie Maksymowiznę w ziemi bielskiej, parafii goniądzkiej, na co przytacza dokumenty z lat 1545 – 1566, pochodzące z jeszcze wcześniejszych odpisów wystawionych dla Mikołaja syna Mikołaja przez wielkiego księcia litewskiego Aleksandra (późniejszego króla) w języku ruskim:
„Przykazaniem hospodara Nasuto, Wielikoho Kniazia Alexandra, ja Mikolaj Mikołajewicz Radziwliłł podczaszy Jego Mości, namiestnik bielski. Bili czołem Hospodaru Jego Mości, zmiemianie goniądzkie, Ołdak z bratem swoim… stosz mieli imienie swoje ojczyzny podle Raygroda, na imię Woźna Wieś, ino żeśmy małyje poszli po służbach, a ojcowie nasi bez nas z tego świata zeszli…” Pisząc to dalej bardziej zrozumiałym językiem trzeba wyjaśnic, że Ci Ołdakowscy utracili według nich nieprawnie własnośc do zagarniętej przez obcych wsi i tamtejszych dóbr. Swoje prawa i roszczenia zgłosił do wsi Woźna: „Hołdak” czyli Ołdak ze swoimi bracmi stawiając świadków, że majątek należał wcześniej do jego przodków.
Milewski łączy również z „Domem Ołdakowskich – dom Łętowskich herbu Rawicz z Łętowa w ziemi łomżyńskiej” podając jako dowód dokumenty z lat 1444-1445 i z 1502 r.
W czasach I Rzeczpospolitej kilku z przedstawicieli rodu Ołdakowskich osiągnęło znaczne godności i urzędy. Wśród nich byli również urzędnicy królewscy na Podlasiu, wzmiankowani są w różnych opracowaniach. Do nich trzeba zaliczyc m.in. miecznika drohickiego Stanisława Michała Ołdakowskiego 1662, zmarłego 18 czerwca 1692 r.; kolejnego miecznika drohickiego Stanisława Franciszka Ołdakowskiego zmarłego 9 kwietnia 1706 r., a także wojskiego drohickiego Michała Ołdakowskiego nominowanego na ten urząd przez króla Stanisława Leszczyńskiego po śmierci poprzednika B.K. Krasnodębskiego 22 października 1708 r.. Z kolei skarbnikiem bielskim był Wojciech Ołdakowski (17 II 1766), zaś wojskim mielnickim Wacław Ołdakowski nominowany 15 stycznia 1731 r. Wojskim mielnickim był również Michał Ołdakowski, który 12 września 1719 r. został podstolim podlaskim.