Ołdakowski Paweł szwoleżer gwardii
Słynne pułki polskie 1807-1814 Ksiestwa Warszawskiego za Napoleona
Publikowany przez Roberta Bieleckiego w ksiazce Szwoleżerowie Gwardii. 1 Słynne pułki polskie, Wydawnictwo Neriton, Warszawa 1996 – materiał archiwalny zawarty jest w czterech księgach rodowodowych, zwanych Registre-Matricule. Pierwsza z nich – opatrzona sygnaturą 20 YC 157 – rozpoczęta 14 kwietnia 1807 roku w Warszawie, obejmuje szwoleżerów o numerach ewidencyjnych od 1 do 1800. Sięga ona po dzień 27 lutego 1812 roku. Druga – o sygnaturze 20 YC 158 – prowadzona według identycznego wzoru, została rozpoczęta tegoż 27 lutego 1812 roku. Obejmuje ona numery od 1801 do 3508. Ostatni szwoleżer wpisany został do rejestru 25 lutego 1814 roku. W rejestrze tym odnotowano nie tylko ochotników wstępujących bezpośrednio do 1 pułku szwoleżerów gwardii, ale także kilkuset żołnierzy 3 pułku litewskiego szwoleżerów gwardii, którzy w kwietniu 1813 roku zostali włączeni do 1 regimentu. Podobnie jest z żołnierzami szwadronu litewskich Tatarów. Trzecia księga – o sygnaturze 20 YC 160 – dotyczy 3 pułku eklererów gwardii. Rozpoczęto ją 1 stycznia 1814 roku, a zamknięto 21 marca 1814. Obejmuje ona numery od 1 do 934.
Dla ułatwienia orientacji w ogólnym układzie biogramów, numery te poprzedzone zostały, w nawiasach kwadratowych, numerami od 3509 do 4887, co po prostu stanowi kontynuację wcześniejszych numerów 1 pułku szwoleżerów gwardii. Wreszcie czwarta księga – o sygnaturze 20 YC 166 – interesuje nas tylko częściowo. Odnosi się do pułku szwoleżerów-lansjerów gwardii odtworzonego w 1815 roku, a rozwiązanego po paru miesiącach, już po upadku Napoleona. Znajdujemy tu nazwiska ponad 200 Polaków, zarówno ze słynnego szwadronu Elby, jak też ochotników. Łącznie wszystkie cztery księgi obejmują nazwiska 4800 Polaków i Francuzów. Jest to pokaźny materiał dokumentacyjny, pozwalający na dogłębną analizę składu obu pułków, jak też znalezienie odpowiedzi na cały szereg pytań. Publikujemy tu również stany służby oficerów z 1 pułku szwoleżerów, 3 pułku eklererów i pułku szwoleżerów-lansjerów gwardii. Wprawdzie w przypadku 1 pułku szwoleżerów stany te zostały już ogłoszone przez Aleksandra Rembowskiego, ale jego źródłowa praca, wydana przed stu laty, jest dziś już pewną rzadkością. Staraliśmy się zresztą uzupełnić te stany o dane z innych źródeł, ukazując późniejsze losy szwoleżerskich oficerów – ich służbę w armii Królestwa Polskiego, w powstaniu listopadowym, i w pewnych wypadkach także podczas Wielkiej Emigracji.
Bardzo cenną jest część publikacji zawierająca 4258 biogramów.
nazwisko, imię, nr biogramu
fragmenty na litere „O”
…Olszewskl Michał 2234
Olszswski Franciszek 4789
Olszyński Błażej 1821
Ołdakowski Paweł 2521
Ołtarzewski Ignacy 1108,4790
Omnez Nicolas 3451,3581
Onkutowicz Mateusz 1115
Onuszkiewicz Teodor 3198…
Robert Bielecki Szwoleżerowie Gwardii. 1 Słynne pułki polskie, Wydawnictwo Neriton, Warszawa 1996
1 Pułk Szwoleżerów-Lansjerów Gwardii Cesarskiej, właściwie 1 Pułk Lekkokonny (Polski) Gwardii Cesarskiej, (fr. 1er régiment de chevau-légers lanciers polonais de la Garde impériale), oddział polskich szwoleżerów z epoki napoleońskiej pod dowództwem Wincentego Krasińskiego (płk od 7 kwietnia 1807; gen. bryg. 16 grudnia 1811; gen. dyw. 18 listopada 1813) istniejący w latach 1807-1815. Wchodził w skład Gwardii Cesarskiej I Cesarstwa Francuskiego. Wziął udział w między innymi bitwach pod Wagram, nad Berezyną i pod Hanau oraz szarży na przełęczy Somosierra.
Starania Polaków o utworzenie prestiżowego oddziału w Gwardii cesarza datowały się już od 1804 roku. Napoleon skłonił się ku temu podczas kampanii 1806/1807 w Polsce. Towarzyszyła mu Gwardia Honorowa Polska złożona z młodzieży arystokratycznej i średnioszlacheckiej, której dowódcami byli późniejsi oficerowie pułku Wincenty Krasiński, Tomasz Łubieński i Jan Kozietulski. Gwardziści odznaczyli się pod Pułtuskiem i Łopacinem. Nie wiadomo, czy ostateczna decyzja o utworzeniu oddziału polskich szwoleżerów gwardii wiązała się z myślą o swoistym zabezpieczeniu wierności polskiego ziemiaństwa, wcale nie tak jednomyślnie popierającego Napoleona czy stanowiła dowód uznania cesarza dla wkładu Polaków w jego zwycięstwa. Stworzenie polskiego pułku w Gwardii Cesarskiej nie miało znaczenia militarnego, jednak poprzez jego skład wywodzący się z elity narodu wiązało ją bezpośrednio ze „sprawą” Napoleona, a jednocześnie, co dla nowej dynastii miało również znacznie, skojarzyło tę ostatnią z ważnymi europejskimi rodami arystokratycznymi. Dekret tworzący oddział Napoleon podpisał 6 kwietnia 1807 w Finckenstein (Kamieńcu Suskim).
Pułk miał być jednostką elitarną. Składał się wyłącznie z ochotników przyjmowanych z zachowaniem cenzusu majątkowego i stanowego – chłopów do pułku nie przyjmowano. W efekcie korpus oficerski pułku stanowili prawie w całości przedstawiciele rodów magnackich i bogatej szlachty, a żołnierzami była w większości szlachta[c]. Wzbudziło to pewne niezadowolenie wśród weteranów, którymi mieli dowodzić niedoświadczeni młokosi. Dla niektórych doświadczonych legionistów zabrakło miejsc oficerskich. Pułk formował się w koszarach Mirowskich w Warszawie. Pierwsza kompania pierwszego szwadronu w sile 125 koni pod dowództwem Tomasza Łubieńskiego gotowa była do wymarszu w czerwcu 1807. Publiczny pokaz umiejętności szwoleżerskich wzbudził wśród warszawiaków powszechne uznanie.
Według dekretów organizacyjnych (nominacyjnych) wydanych 7 kwietnia dowódcą pułku został Wincenty Krasiński (ojciec poety Zygmunta). Pułk miał się składać ze sztabu i czterech szwadronów dzielących się na dwie kompanie (półszwadrony) po 125 żołnierzy każda. W skład kompanii wchodziło 5 plutonów. Stanowiska podpułkowników (grosmajorów) i jednocześnie instruktorów objęli Francuzi: Charles Delaitre z mameluków gwardii i Pierre Dautancourt z żandarmerii wyborowej. Dowódcami dwóch pierwszych szwadronów zostali Tomasz Łubieński i Jan Kozietulski. Dołączyli do nich później Ferdynand Stokowski, i Henryk Kamieński. Wśród dowódców plutonów byli[d]: Antoni Potocki, Paweł Jerzmanowski, Łukasz Wybicki (syn Józefa Wybickiego), Józef Szymanowski, Józef Jankowski, Seweryn Fredro. Stan pułku liczył 60 oficerów i ok. 1000 żołnierzy. W 1812 r. sformowano piąty szwadron, dowództwo którego objął Paweł Jerzmanowski. Na początku 1813 roku do pułku włączono resztki 3 Pułku Szwoleżerów Litewskich, oddział żandarmów litewskich i kompanię Tatarów co zwiększyło liczbę kompanii do trzynastu. W maju i czerwcu tego roku zwiększono liczbę kompanii do piętnastu (117 oficerów i 1775 żołnierzy). W grudniu 1813 roku przywrócono starą organizację pułku, czyli 4 szwadrony i 8 kompanii. Z reszty sformowany został 3 pułk eklererów gwardii pod dowództwem Jana Kozietulskiego. Polscy szwoleżerowie gwardii byli – zgodnie z przydziałem – na żołdzie francuskim. W 1809 roku (po bitwie pod Somosierrą 30 listopada 1808) pułk został zaliczony do Starej Gwardii.
W starszeństwie oddziałów Gwardii następował po strzelcach konnych, a wyprzedzał mameluków. Po pierwszej abdykacji Napoleona (6 kwietnia 1814) połączono szwoleżerów i eklererów w jeden pułk wyłączając z niego szwadron Pawła Jerzmanowskiego, który udał się ze swoim wodzem na Elbę. 1 maja 1814 r. wyłączono pułk z armii francuskiej i włączono do polskiej, a 7 czerwca w Saint Denis zaprezentował on się przed nowym wodzem, wielkim księciem Konstantym i wyruszył do Polski.
Projektując mundury szwoleżerów wzorowano się na kawalerii narodowej sprzed 1794 r. Granatowa kurtka miała amarantowy kołnierz, mankiety i wyłogi. Obcisłe granatowe spodnie (rajtuzy) były podszyte skórą i ozdobione amarantowym, pojedynczym lampasem. Kołnierz i wyłogi munduru paradnego zdobił dodatkowo srebrny wężyk, a rajtuzy dwa amarantowe lampasy (mundury paradne oficerskie były biało-amarantowe). Wysokie na 22 cm czapki miały blachę naczelną z mosiądzu (oficerowie ze srebra) ze wschodzącym słońcem i złotą literą „N” na srebrnym tle oraz srebrne (oficerowie) lub białe (żołnierze) kordony. W wersji paradnej nad czapką powiewała 47 centymetrowa kita z czaplich, strusich lub kapłonich białych piór, a z boku doczepiona była kokarda „tricolore” ze srebrnym, przykrywającym ją, krzyżem maltańskim. Oficerowie nosili granatowe, a żołnierze białe płaszcze.
Szwoleżerowie byli uzbrojeni w szable, początkowo pruskie, kiepskiej jakości, a od marca 1809 we francuskie. Również pruskie karabinki i pistolety wymieniono stopniowo na francuskie mousquetonnes (karabinki jazdy). Lance o długości 2,08 m z biało-amarantowymi proporczykami otrzymali dopiero na przełomie 1809 i 1810 r, po bitwie pod Wagram (6 lipca 1809), gdzie odebrali lance austriackim ułanom i dalej szarżowali z nimi. Wtedy też zmieniono nazwę oddziału na lansjerów (fr. 1er Régiment de Lanciers de la Garde Impériale).